Atina’da Demokrasi Sorunu

Demokrasi tartışmaları da bunu göstermektedir zaten. Yunan demokrasisinin bir rejim olarak siyaseten bir demokrasi olduğunu söylemek son derece zordur. Çünkü, demos’un yoksul üyelerinin siyasal yaşam içinde etkin bir biçimde yer alamadığı görülmek­tedir. Kaldı ki kölelerin, kadınların ve metoikos’ların konumu zaten siyaseten bir demokrasinin olanaksızlığını açıkça göstermektedir. Demokrasi daha baştan kap­samı nedeniyle, belirli kesimlerin demos’tan dışlanmasıyla siyaseten özürlüdür.

Demokrasi: Yunanca demos (halk) ve kratia (iktidar) sözcüklerinin birleştirilmesiyle oluşturulmuş olan demokratia (demokrasi) halkın yönetimi, iktidarı anlamına gelir. Ancak burada yer alan halk sözcüğü, günümüzden farklı olarak, bir polis’te yaşayan tüm insanları değil, yurttaşlık hakkına sahip olanları içermektedir. Bu bakımdan bir siyasal yönetim biçimi olarak demokrasinin özel olarak insanların eşitliğiyle bir ilgisi yoktur.

Buna rağmen, demokrasinin gerek bir rejim, gerek bir fikir olarak düşmanları, bu sınırlı kapsama bile karşı çıkmaktadırlar. Bunun ilk örneği olarak Yaşlı Oligark verilebilir. Atinalıların Anayasası adlı risalesinde Yaşlı Oligark, daha iyi bir sınıfın yani soyluların bulunmasına karşın, aşağılık halkın refahını gözeten demokrasiyi övmeyeceğini belirtir. Yazara göre, onurlu insanların özelliği olan özenlilik, gözü­peklik ve adalet en iyilerde bulunur.

Oysa demokrasi eşitlik yüzünden avam halkın, soyca üstün ve ayrıcalıklı kimselerden daha çok erk elde etmesine yol açmaktadır. Halk daha fazla erk elde etmemelidir çünkü halk yoksulluğu yüzünden aşağılık davranışlara yönelir.

Demokrasinin bir diğer düşmanı Ksenophon (İÖ 426­-355)’dur. Ksenophon’a göre demokrasi bir “halk despotluğu”dur. Ayrıca demokrasi kimi si­yasal görevler için kura yoluna başvurduğundan yeteneksizler de en az yetenekliler kadar siyasal olarak işlevsel kılınmıştır. Yeteneksizlerin, bilgisizlerin siyasal işlerin başına geçmesi ise zaten açıkça demokrasinin yozluğunu göstermektedir.

Atina’da demokrasi karşıtları kadar, onu savunanlar da vardır. Bunlardan biri Herodotos (İÖ 484­425)’tur. Herodotos için “halk idaresi, en başta adı güzel, İso­nomia, yasalar karşısında eşitlik”tir. “İkincisi, hükümdarın aşırılıkları bunda yok; yöneticiler kura ile seçilirler; yöneticiler sorumluluk taşırlar; her karar kamuya da­yanır.”