Atatürk Dönemi Türk Dış Politikası

Atatürk Dönemi Türk Dış Politikası‘nın ilk safhası olan 1923-1932 döneminin temelini, Türk inkılâbının temel prensipleri ve Türk millî siyaset anlayışına uygun olarak Lozan’da çözülemeyen meselelerin çözümü oluşturmuştur. Bununla birlikte bu dönemde Lozan Antlaşmasıyla ortaya konan esasların uygulanması, büyük devletlerle olan ilişkilerin normalleştirilmesi, komşularımızla dostluk ilişkilerinin kurulmaya çalışılması dış politikasının temel özellikleridir. Ayrıca bu dönemde uluslararası genel gelişmeler yakından takip edilerek, içte ve dışta istikrarın sağlanmasına çalışılmıştır.

Dış Politikanın Temel İlkeleri

Atatürk Dönemi Türk dış politikadaki temel ilkeleri şunlardan oluşmuştur:

• • Akılcı ve gerçekçi olmak.
  • Yapıcı ve barışçı davranmak.
  • Bağımsızlığımıza ve sınırlarımıza saygı duyan devletlerle iyi ilişkiler kurmak.
  • Diğer devletlerin iç işlerine karışmamak, kendi içişlerimize karışılmasına da fırsat vermemek.

• Devletlerarası sorunları hukuka dayalı barışçı yollardan çözmek.
• Dış politikanın iç teşkilata uygun olmasını sağlamak.
• Milletin hayatı tehlikede olmadıkça savaşa girmemek.
• Millî sınırlarımız içinde her şeyden önce kendi kuvvetimize dayanarak varlığımızı sürdürmek.
• Dengeli bir dış politika izlemek
• İzlenecek politikalarda geçmişten ders çıkarmak.
• Diplomasiye önem vermek.

Türkiye-İngiltere İlişkileri (Musul Sorunu)

Milli Mücadele Dönemi’nde Türkiye’ye en çok sorun çıkaran ülke İngiltere olmuştu. Lozan Barış görüşmeleri sırasında Türkiye ile İngiltere arasında en çok tartışma yaratan konu Irak sınırı (Musul sorunu) olmuştu. İngiltere’nin Musul’u bırakmamak konusundaki ısrarı sürmüş ve antlaşmanın tehlikeye girmemesi için Musul sorununun daha sonra taraflar arasında görüşmeler ile halledilmesi uygun görülmüştü.

Lozan Antlaşması’nın üçüncü maddesinde: “Türkiye ile Irak arasındaki sınır sorununun dokuz ay içinde Türkiye ile İngiltere arasında barışçı yollardan çözüleceği” hükmü yer alıyordu. Bu hüküm gereği Türk-İngiliz görüşmeleri 1924 yılında İstanbul’da(Haliç Konferansı) başladı. Bu konferansta Türkiye, nüfus açısından, siyasi, tarihi, coğrafi, askeri ve stratejik nedenlere dayalı haklı gerekçelerini öne sürerken (Lozan’daki görüşler) İngiltere, Musul’un kendi mandaterliği altındaki Irak’a bırakılması konusunda ısrarını sürdürmüş ve bunun yanında Türkiye’den Hakkâri’ye kadar uzanan toprak talebinde bulunmuştur. Bu durumda konferans 5 Haziran 1924 yılında bir sonuca varmadan dağıldı.